Koronavirüs ve Pandemi Süreci ülkemiz de dahil olmak üzere dünya tarihinin en önemli salgınlarından biri olarak tarihe geçmiştir. Çin’in Wuhan kentinde çıktığı dile getirilen, insanların yaşayış şekillerini, şehirlerin ekonomilerini ve belki de dünyanın dengesini değiştiren koronavirüs salgınınin ilk zamanlarda yeteri kadar önemsenmemesi, Dünya Sağlık Örgütü’nün hastalığı salgın ilan etmesiyle birlikte değişmiş ve devletlerin durumu ciddiye almalarını sağlamıştır. Devletlerin virüse karşı gösterdiği tutumlar çeşitli yasakları beraberinde getirmenin yanı sıra toplumların virüse karşı önemli önlemler almaları konusunda kilit rol oynamıştır. “Koronavirüs ve Pandemi Süreci” isimli yazımızı okuyarak hem virüsü salgına dönüştüren süreç hem de salgına karşı alınabilecek önlemler hakkında detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
Pandemi ve epidemi sözcükleri bazı durumlarda kafa karışıklığına neden olabilmektedir. Salgınla ilgili kavramların doğru şekilde anlaşılması insanların salgın açısından sakıncalı davranışlarını değiştirmesinin yanında virüsün yaratacağı hasarın minimum seviyede tutulması açısından da büyük önem taşımaktadır. Geçmişteki domuz gribi, kolera ve tifo pandemi süreçleri de bu noktada incelenecek diğer alt başlıklar olarak karşımıza çıkmaktadır.
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ
İngilizcesi WHO-World Health Organization olan Dünya Sağlık Örgütü , Birleşmiş Milletlere bağlı olarak çalışan uluslararası bir sağlık kuruluşudur. Dünya Sağlık Örgütü’nün görevleri arasında sağlık alanındaki araştırmaları teşvik etmek, yoksul ülkelerdeki sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine katkı sağlamak gibi önemli görevler olmasının yanı sıra pandemik ve epidemik hastalıkların ortadan kaldırılmasını desteklemek gibi görevler de bulunmaktadır.
PANDEMİ VE EPİDEMİ NEDİR?
Pandemi ve epidemi sözcüklerinin anlamları arasında küçük farklılıklar bulunmaktadır ancak aradaki farkın bilinmesi hem hastalığının yaratacağı etkinin hem de yayılma hızının kontrol alınması için kamuoyunun harekete geçirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Hastalığın veya hastalığa neden olan organizmaların erken aşamalarda ne kadar etkili olduklarının anlaşılamaması bazı salgınların epidemi olarak tanımlanmasına neden olmakta ve insanların yanlış yönlendirilmesine sebebiyet verebilmektedir.
EPİDEMİ NEDİR?
Kelime anlamı olarak kontrolden çıkan sorunları ifade etmek için kullanılan epidemi kelimesi genel anlamda ülke nüfusunun azımsanamayacak bir kısmını etkileyen hastalıklar için kullanılmaktadır. Epidemi durumunda virüsün ve salgının etkisi genellikle kontrol dışına çıkmakta ve ek önlemlerin alınmasını zorunlu kılmaktadır. Epidemik salgınlar dünyanın ekonomik durumu veya insanların yaşayış tarzlarının değişimi açısından pandemik salgınlardan daha az etkilidirler.
PANDEMİ NEDİR?
Pandemi herhangi bir hastalığın ülkeleri, kıtaları veya dünyanın her yanını etkileyen salgın hastalıklar için kullanılmaktadır. Pandemik salgınlarda virüs insandan insana kolay bir şekilde bulaşarak yüksek yayılma hızına ulaşmakta ve uzun süre kontrol altına alınamamaktadır. Pandemi durumunda hastalıktan etkilenen insan sayısı milyonları ve hayatını kaybedenlerin sayısı on binleri bulabilmektedir.
PANDEMİ İLAN EDİLMESİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR NELERDİR?
Bir salgın hastalığın pandemi ilan edilmesi için küresel bir ektiye sahip olması gerekmektedir. Pandemik hastalıklarda virülans olarak da tanımlanan hastalık oluşturma seviyesi ve virüsün yayılma hızı çok yüksek olmaktadır. Koronavirüsün solunum yollarındaki damlacıklar ve farklı yüzeylerde uzun süre aktif kalabilmesi hızla yayılmasına ve bu nedenle salgının pandemi ilan edilmesine neden olmuştur.
GEÇMİŞTEKİ PANDEMİ SÜREÇLERİ
Koronavirüs salgının boyutunu ve önemi anlamak açısından tarihteki diğer salgın süreçlerini incelemek büyük önem taşımaktadır. Salgına neden olan hastalığın ölüm oranı fazla olabilse de yayılma hızının düşük olması vaka sayısının da az olmasına sebebiyet vermektedir.
H1N1 PANDEMİSİ
Domuz gribi olarak da bilinen H1N1 pandemisi 2009 yılında Meksika’da ortaya çıkmıştır. Hastalıktan etkilenen kişi sayısı yaklaşık yedi yüz elli milyon olarak belirtilse de ölüm oranının %0.03 gibi düşük bir seviyede kalması virüsün görece etkisini azaltmıştır. Araştırmalar bazı grip hastalıklarının yıllık 250.000-500.000 arasında bir sayıda ölüme neden olduğunu göstermekte ve bu nedenle domuz gribi salgının gereğinden fazla önemsenmemesi gerektiğine dikkat çekmektedir.
MERS PANDEMİSİ
2012 yılında Suudi Arabistan’da ortaya çıkan Mers salgını kısa sürede bölgede yayılmış ve pandemi ilan edilmesine neden olmuştur. Mers salgının develerden kaynaklandığı belirtilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre 2519 kişi hastalıktan etkilenmiş ve 866 hayatını kaybetmiştir. Hastalığın sadece yakın temas bulaşması yayılma hızını negatif yönde etkilenmiştir.
SARS PANDEMİSİ
Sars pandemisi 2002 yılında Çin’de tespit edilen koronavirüs kaynaklı başka bir hastalık olmaktadır. Çin’deki Misk kedilerinin neden olduğu salgın hastalıktan etkilenen insan sayısı 8,098 kişi etkilenmiş ve 774 kişi hayatını kaybetmiştir. Salgının damlacık ve kirli yüzeyler yoluyla yayılması hızı hastalıktan etkilenen kişi sayısını arttırmıştır. Belirtileri ateş ve öksürük olan hastalığın aşısı salgının bitiş tarihlerinde geliştirilebilmiştir.
DÜNYADA KORONAVİRÜS PANDEMİ SÜRECİ
2019 yılının Aralık ayında Dünya Sağlık Örgütü’nün Çin’deki ofisinin başkanı Çin’deki birçok insanı etkilediğini açıkladı. Hastalığın açıklanmasının ardından diğer ülkelerde koronavirüs salgını etkisini hissettirmeye başladı ve ölümlerin artmasıyla birlikte Mart 2020’de Dünya Salgının Örgütü salgının pandemi boyutuna ulaştığını açıkladı. 2020 yılının Haziran ayı itibariyle hastalıktan etkilenen kişi sayısı 6 milyona, hayatını kaybeden kişi sayısı 360 bin kişiye ulaşmıştır.
KORONAVİRÜSÜN ORTAYA ÇIKIŞI
Koronavirüs salgının ilk aşamalarının Çin’in Wuhan kentindeki deniz ve balık ürünleri pazarında başladığı tahmin edilmektedir. 31 Aralık tarihinde balık pazarıyla bağlantılı 41 hastanın bilinmeyen bir nedenden dolayı benzer semptomları göstermesi yetkilileri harekete geçirdi. Hastalığın ilan tarihinden 8 gün sonra 11 Ocak 2020 tarihinde koronavirüsten kaynaklı ilk ölüm resmi kayıtlara geçti.
KORONAVİRÜSÜN YAYILMASI
13 Ocak 2020 tarihinde Tayland hükümeti Çin dışındaki ilk koronavirüs vakasını duyurdu. Virüsün 2-14 arasında değişen kuluçka süresi hastaların tespit edilmesini zorlaştırdı ve koronavirüs salgını kısa süre içerisinde dünyaya yayıldı. 20 Ocak 2020’de, hastalığın ortaya çıkmasından sadece yirmi bir gün sonra Amerika Birleşik Devletleri 35 yaşındaki bir erkek vatandaşta koronavirüse rastlandığını açıkladı. Salgına yakalanan ülkelerde sıkı önlemler alındı ve sınır kapıları kapatılmaya başlandı. Çin dışındaki ilk hayat kaybı Filipinlerde gerçekleşti. Koronavirüs salgınını en ağır geçiren ülkelerden olan İtalya ve İran, sırasıyla 31 Ocak ve 19 Şubat 2020 tarihlerinde ilk koronavirüs vakalarını açıkladılar. 8 Mart 2020’de İtalya sokağa çıkma yasağı ilan etmek zorunda kaldı ve 11 Mart 2020 tarihine gelinmesiyle birlikte Dünya Sağlık Örgütü salgını pandemi olarak ilan ettiğini duyurdu.
KORONAVİRÜS PANDEMİSİNİN İLANI
Pandeminin ilan edilmesi salgının kamuoyunda çok daha ciddiye alınmasına neden oldu ve ülkeleri daha sıkı önlemler almaya itti. 10 Mart 2020 tarihinde Türkiye’de ilk vaka duyuruldu ve virüsün ülkeye giriş yapmasından 7 gün sonra ilk can kaybı yaşandı. Sosyal mesafe, maske ve eldiven önlemleri, eğlence merkezlerinin kapatılması, sokağa çıkma yasakları gibi önlemler virüsün Çin’deki yayılma hızını yavaşlattı. 19 Mart 2020 tarihinde, yeni koronavirüs vakası tespit edilmediği Çin’deki yetkililer tarafından açıklandı. 2 Nisan 2020’de dünyadaki toplam vaka sayısı 1 milyonu aştı. Toplam ölüm sayısı 10 Nisan 2020’de 100,000’e ulaştı. 11 Mayıs 2020 tarihi itibariyle İspanya, İtalya, İsrail, Danimarka gibi ülkeler alınan önlemleri hafifletmeye başladı. Türkiye’de de başlayan normalleşme süreci virüsün yayılma hızı ve ikinci dalga ihtimaline karşı Mayıs 2020 ve Ağustos 2020 arasında kademeli olarak planlanmıştır.
KORONA VİRÜSE KARŞI TAVSİYE ÖNLEMLER
Koronavirüs salgınına karşı kulaktan dolma bilgilerle hareket etmek virüsün yayılma hızını ne yazık ki negatif yönde etkilemektedir. Alınacak önlemler ve yapılması gerekenler hakkında resmi kuruluşların önerilerine kulak vermek gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından açıklanan tavsiye önlemleri aşağıdaki bölümde inceleyebilirsiniz.
ELLERİNİZİ YIKAYIN
Öksürdükten, hapşırdıktan, yemeklerinizi hazırlamadan önce yedikten sonra yıkanması gerekmektedir. Ellerinizi kirli görünmeseler bile düzenli olarak yıkayın. Eller alkol oranı yüksek temizleyiciler, sabun ve su kullanılarak yıkanmalıdır.
AĞZINIZI VE BURNUNUZU KAPATIN
Öksürürken ve hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu kapatın. Kullandığınız mendili kullanım aşamasından hemen sonra çöpe atınız. Sadece öksürürken veya hapşırıyorsanız maske takın. Maske taktığınız süreç boyunca maskeye dokunmayın. Kullanımdan önce ve sonra ellerinizi alkol bazlı temizleyicilerle ve sabunla yıkayın.
TEMASTAN KAÇININ
Hastalığa yakalanmış biriyle el sıkışmak ve sonrasında elinizi gözüne, burnunuza veya ağzınıza götürmeniz virüsün size bulaşmasına neden olabilir. Gerekli olmadığı sürece insanlara temas etmekten ve el sıkışmaktan kaçınınız. Ellerin düzenli olarak yıkanması kauçuk eldiven takmaktan daha koruyucu olmaktadır.
İlgili içerikler
